Het kaalknippen gebeurde ook op het plein van de Kerkwegschool in Ridderkerk.
Het kaalknippen gebeurde ook op het plein van de Kerkwegschool in Ridderkerk.
rubriek

Oud Ridderkerk: kaalgenkipte moffenmeiden in Ridderkerk deel 2

Algemeen

Tijdens de eerste vergadering op 7 mei 1945 in Ridderkerk van de Commissie Advies Burgerlijk Bestuur besloot men welbewust met het ophalen van NSB’ers door de politie, in samenwerking met de BS, te wachten. Voorrang kreeg het ophalen van - zoals in de notulen cru werd opgemerkt - de Ridderkerkse moffensletten. 

Arie van Vugt die als BS-commandant (’Arie Slik’) deel uitmaakte van dat bestuur, was van mening dat het publiek krachtig optreden eiste. ‘In Bolnes kwamen al wanordelijkheden voor’. Burgemeester Crezée, weer terug op zijn post, was het daarmee eens. Hij verklaarde later uit veiligheidsoverwegingen zo te hebben moeten handelen. Volgens de burgemeester bestond ten aanzien van deze meisjes en vrouwen ‘een zeer bittere stemming’. 

Prooi

De bestuurders van de gemeente durfden de geladen sfeer onder de bevolking niet te negeren. Deze moffenmeiden waren natuurlijk een gemakkelijke, en voor iedereen ook zichtbare en bekende prooi. Besloten werd om voordat de Canadezen zouden komen, deze dames op te halen.

De moffenmeiden kregen het zwaar te verduren. Vaak werden ze door een opgewonden menigte onder gejoel en geschreeuw naar het stads- of dorpscentrum gebracht. In Ridderkerk was dat het plein van de Kerkwegschool. In de school had de BS haar hoofdkwartier gevestigd onder leiding van BS-commandant Arie van Vugt. Hij stuurde zijn broer, kapper Stok, er opuit het haar van deze vrouwen te knippen, niet alleen in Ridderkerk maar ook in Zwijndrecht. 

Incidenteel geval

Op de schoolpleinen in Bolnes en Rijsoord hebben deze openbare door de BS geleide bestraffingen eveneens plaatsgevonden. Maar ook in Oostendam op de sluis, bij Obadja - het verenigingsgebouw van de hervormde Singelkerk in Ridderkerk - en bij de sigarenfabriek aan de Molendijk gebeurde dat. In Bolnes werd een vrouw bij de Ringdijk door een man aangehouden die haar onder veel gescheld ruw begon kaal te knippen. 

Toen haar vader met een mes naar buiten kwam koos hij het hazenpad. Maar een dergelijk incidenteel geval blijkt, voor zover bekend, uitzondering te zijn geweest.

Stomverbaasd

In Ridderkerk, op het plein van de Kerkwegschool, klonk er in het begin gejuich als de vrouwen geknipt werden, Maar verder was de sfeer waarin de hoofden kaalgeknipt werden vaak rustig en stil. De toeschouwers waren onder de indruk van wat er zich voor hun ogen afspeelde, al werd er soms gevloekt en gescholden. ‘We stonden eigenlijk stomverbaasd te kijken. Een feeststemming heerste er zeker niet, nee’. 

Datzelfde was ook op het plein van de school in Rijsoord (nu het Johannes Post Museum/Planetarium) en de openbare school in Bolnes te merken. Bij de sigarenfabriek aan de Molendijk schijnt de opwinding groter te zijn geweest. Onder gejoel, gejuich en gezang werd daar geknipt.

Volkswoede

Na het kaalknippen werden de meisjes en vrouwen soms nog gevangen gehouden of naar huis gestuurd. Een slachtoffer uit Bolnes vertelde dat ze uit angst en schaamte wekenlang niet naar buiten durfde. De burgemeester en het tijdelijk aangestelde gemeentebestuur grepen spoedig daarna in. De sociale orde en de discipline in de gemeente dienden hersteld. Een aantal moffenmeiden ontsprong zo de dans.

Hoewel het kaalknippen van de moffenmeiden op de verschillende pleinen en plaatsen in Ridderkerk zeker niet altijd op dezelfde manier en in dezelfde sfeer zal zijn verlopen, is het opvallend dat de volkswoede in de meeste gevallen op een betrekkelijk rustige manier kon wegvloeien. 

Opzettelijk

Onderzoek heeft uitgewezen dat deze openbare vernederingen vaak opzettelijk door de plaatselijke autoriteiten zijn georganiseerd om de spanningen in de maatschappij rond collaboratie te kanaliseren. Een rechter kwam er niet aan te pas. Die situatie heeft zich ook in Ridderkerk voorgedaan. Onder regie van politie en BS, en gedekt door het plaatselijke bestuur, werden de arrestaties verricht. 

Zonder terughoudendheid werden de vrouwen tentoongesteld, vernederd en geïntimideerd. Ze hadden immers ‘de nationale en morele gedragscode in de periode 1940-1945’ geschonden. De gehanteerde sancties zoals het rituele kaalknippen en kaalscheren hebben duidelijk de functie gehad als uitlaatklep te fungeren.

Advertenties uit de krant