Oud Ridderkerk: Frans van Rij tijdens WO II (deel 2)

Voor het boek Ridderkerk en de Tweede Wereldoorlog (2010) voerde de Ridderkerkse historicus Dick de Winter honderden gesprekken met mensen die kennis hadden over deze barre tijd. Zo had hij een gesprek met Henk Wolfert over zijn opa Van Rij.

Frans van Rij had al eerder in 1944 getoond lef te hebben. Als voorzitter van de Christelijke school in Bolnes was hij een confrontatie met de NSB-inspecteur niet uit de weg gegaan. Tegen de departementale verordening in had het bestuur zelf besloten de heer P. Los uit Heinenoord als hoofd van de school aan te stellen. In een gesprek met de inspecteur hield hij stand en verklaarde dat benoemingen volgens de grondwet enkel en alleen de taak van het bestuur van de school waren.

In veiligheid worden gebracht

Bovendien had Van Rij ook al een keer meegemaakt dat twee neven druipnat bij hem onderdak hadden gezocht. Ze moesten zich voor vertrek naar Duitsland melden en waren met een boot op weg toen in Bolnes nog even werd aangemeerd. De mannen stonden bovendeks, bedachten zich niet en doken het water in. Hoewel soldaten de boot met het geweer in de aanslag bewaakten, wisten ze ongedeerd de kant te bereiken.

Hoe dan ook, Van Rij nam in overleg met zijn gezin de beslissing mee te werken. Maar eiste wel dat zijn gezin in veiligheid zou worden gebracht en op een veilige plaats zou kunnen onderduiken.

Leven willen wagen

Volgens zijn kleinzoon Henk Wolfert was het een rustige man en zeer gelovig. Van Rij was ook ouderling van de Gereformeerde kerk en zeer oranjegezind. Behalve precies was hij ook zorgzaam, zowel voor zijn vrouw als zijn kinderen. Er moest ordening zijn in huis. 

Hij voelde zich als man niet te min om de schoenen van zijn dochters te poetsen of hun schooltas klaar te zetten. Trouw en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Op het gemeentehuis had hij collega’s toevertrouwd zijn leven te willen wagen en zijn gezin “doen zwerven”, en “wellicht zijn meubels verbeuren, als dat velen kon redden”.

Vervalste papieren

De volgende dag, vroeg in de ochtend om 5 uur, vertrok het gezin op de fiets vanuit de Paul Krugerstraat 72 in Bolnes naar Kamerik, een stil dorpje in de provincie Utrecht. Slechts één buurvrouw heeft het vanachter haar slaapkamerraam gezien. Ze werden opgehaald en begeleid door het verzet. Op de vraag van dochter Joke waarom de deur niet op slot werd gedraaid, antwoordde haar moeder: 

“Als ze binnen willen komen dan komen ze er toch wel in”. De familie werd de Maas overgezet en via Gouda kwamen ze terecht in een vrijstaande boerderij in Kamerik. Ze gaven zich daar, voorzien van vervalste papieren en onder een valse naam, zoals afgesproken uit voor Hagenaars. Veel Hagenaars die hun woning hadden verloren, waren in de omgeving van Kamerik gehuisvest.

Huis intact

Ze zijn de oorlog in Kamerik goed doorgekomen. Later hoorde Van Rij dat de 1000 persoonsbewijzen naar verschillende plaatsen in het land waren getransporteerd. Velen waren daardoor uit de greep van de vijand kunnen blijven. Daar keek hij in de brief aan Jan en Rie ‘met een zekere trots’ op terug. Wat hij betreurde was dat zijn collega’s, ook al was het bevolkingsregister onder politiebewaking gesteld, hem alleen hadden laten staan.

Net voor de oorlog beëindigd werd waren ze terug in Ridderkerk. Van Rij wist dat er veel te doen zou zijn in zijn gemeente en waagde het erop eerder terug te keren. Het huis was tot hun opluchting nog intact. De Duitsers hadden het ongemoeid gelaten. 

Bevrijdingsdag

Staande op een tafel voor zijn woning hield Van Rij, hoogst waarschijnlijk op bevrijdingsdag, een toespraak tot een menigte buurtbewoners die toegestroomd was. Die bestond vooral uit (huis)vrouwen.

Na de oorlog heeft Van Rij zijn herinneringen opgeschreven. Het verslag ging over zijn ervaringen in de oorlog en over wat zich heeft afgespeeld rondom het drama aan de Donckselaan. Van Rij dacht dat dat laatste nog weleens van pas zou komen.. Na de dood van Van Rij die in 1952 gemeentesecretaris werd, is het verslag helaas zoekgeraakt. Totnutoe is het niet teruggevonden.