Burger of klant?
Op het stukje “vergeet ’t maar” over de problemen op de woningmarkt is veel reactie gekomen. Veel bijval van inwoners die zich in de geschetste situaties herkenden, alsook reacties uit de politiek. Enige nuance is wenselijk. De taak van onze overheid is het bevorderen en bewaken van het welzijn en welbevinden van haar burgers. Naast het waarborgen van veiligheid dient zij de ontwikkeling van welvaart te stimuleren en toe te zien op een rechtvaardige verdeling daarvan. Toegang tot water, elektriciteit, huisvesting, gezondheidszorg, openbaar vervoer etc. vormt in beginsel de basis van een gezonde samenleving cq. welvaart.
In de jaren ’80 meende de politiek evenwel dat ‘de markt’ veel van die taken beter en goedkoper kon uitvoeren. Overheidsdiensten werden geprivatiseerd en zaken als wonen, zorg, energie etc. werden in plaats van doel (namelijk de welvaart van de burger) opeens ‘producten’. In plaats van burgers van de Staat der Nederlanden, werden u en ik consumenten van private bedrijven die niet ons welbevinden, maar winst als oogmerk hebben.
Zo ook de woningcorporaties. Ook hier werd het accent verlegd van volkshuisvesting naar resultaat. Omdat zij voorheen geen winstoogmerk hadden, konden corporaties nog ‘anticyclisch’ bouwen. Dat wil zeggen, bouwen zelfs als de economie tegenzit. De verhuurdersheffing van 2012 leidde er echter toe dat de rem op nieuwbouw werd gezet. Sterker nog, duizenden huurwoningen werden afgestoten, waarvan de helft sociale huurwoningen.
Heden ten dage wonen er zo’n 100.000 mensen in een huisje op een vakantiepark en heel, heel veel jongeren die eigen woonruimte zoeken, wonen nog bij hun ouders. Tel daarbij op het toenemend aantal inwoners in Nederland en aldus loopt het woningtekort op tot 419.000 in 2025. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het tekort niet zo groot geweest. Dat woningtekort bestaat al jarenlang, maar lijkt politiek Den Haag niet te deren. Integendeel, het Ministerie van Volkshuisvesting is opgedoekt en minister Ollongren doet wonen er een beetje bij.
Kan men dit alles de lokale politiek kwalijk nemen? Natuurlijk niet. Maar kan de lokale politiek verweten worden dat zij zich (bij gebrek aan kennis, urgentie en/of interesse) veel te makkelijk bij die situatie heeft neergelegd en te lang op z’n beloop heeft gelaten ? Ja, wel degelijk. Zolang Den Haag niet met oplossingen komt en vindt dat ‘de markt’ het maar moet oplossen, mag van het lokale bestuur verwacht worden dat zij pal voor haar inwoners gaat staan en maatregelen neemt vóórdat er alleen nog bejaardenhuizen nodig zijn. Aan “daar gaan wij niet over” heeft de burger niets. Zij ziet liever initiatief en daadkracht.
Natuurlijk zitten er juridische en bestuursrechtelijke haken en ogen aan, maar om te beginnen kan men bijvoorbeeld de ouderwetse woonvergunning weer eens oppoetsen en er beter op sturen wíe welke woning krijgt. Dat maakt gelijk een einde aan onbegrijpelijke toewijzingen van eengezinswoningen aan alleenstaanden en de ongebreidelde en overlast veroorzakende verhuur aan Oost-Europese arbeidsmigranten. Daarnaast zijn er voldoende instrumenten om Wooncompas (meer) aan het bouwen te krijgen; met ruim € 130 miljoen winst en € 450 miljoen aan reserves, is het excuus van de verhuurdersheffing allang achterhaald; die is als huurharmonisatie aan de huurder doorbelast.
Met die woonvergunning twee-punt-nul in de hand, kan men zowel tegen de regio als het rijk zeggen: Sorry, in het belang van de eigen inwoners is het noodzakelijk eerdere afspraken op te schorten. Het heeft überhaupt geen enkele zin om een nieuwe woonvisie voor Ridderkerk te ontwikkelen als je van te voren al weet dat het merendeel van die woningen niet naar Ridderkerkers gaat. Leidt zo’n opstelling tot bestuurlijke spanningen? Ja, ga daar maar vanuit. Maar wat het zwaarste is, moet het zwaarste wegen, zeker nu de slaagkansen voor een huis nóg slechter zijn geworden. Woningzoekenden zijn immers geen klant die naar de concurrentie kunnen, maar inwoners en burgers van Ridderkerk die rekenen op hun lokale bestuurders als het gaat om het bevorderen en bewaken van hun welbevinden en hun (basis) welvaart. Waaronder huisvesting.
Peter van Veelen