Een bizarre maar profetische kerkdienst
AlgemeenWie zich bezig houdt met het verleden komt in Ridderkerk al snel uit bij de Singelkerk. Die heeft daar eeuwen gestaan, in tijden van oorlogen en vrede. Er zijn onder allerlei omstandigheden kerkdiensten geweest, maar de kerkdienst op 6 mei 1945 mag zeker tot de meest ongewone worden gerekend.
rubriek Stichting Oud Ridderkerk
Die dag heet in de volksmond ‘de dag na de bevrijding’. Helaas, zo simpel was het niet. Natuurlijk was er sprake van de Duitse capitulatie. Maar op straat liepen nog overal gewapende Duitse soldaten rond. En in de Singelkerk was er op die zondagochtend geen complete gemeente aanwezig om te luisteren naar de preek van ds. Van der Zee. Er was een onwezenlijke sfeer in de kerk. Enerzijds vreugde omdat de oorlog officieel voorbij was, maar anderzijds ontbraken er nog veel mannen. Zij waren tewerkgesteld in Duitsland en niemand wist iets af van hun lot. En de aanwezigheid van Duitse soldaten had sommige mensen toch angstig gemaakt en in deze onzekere situatie zo voorzichtig dat ze thuis waren gebleven. Een angst die twee dagen later bewaarheid werd door de gebeurtenissen bij het huis Ten Donck, waar ondanks de capitulatie acht Ridderkerkers werden geëxecuteerd. In Ridderkerk bleef men na deze oorlogsmisdaad achter met een vernieuwde haat tegen alles wat Duits was.
Van dit laatste wist dominee Van der Zee uiteraard nog niets af toen hij twee dagen eerder preekte over een tekst uit het boek Jesaja: ‘De beste vrede is de vrede met God’. Hij sprak uiteraard de taal van de Bijbel. Buitenkerkelijken zouden misschien ‘vrede in de harten van de mensen’ hebben gezegd. Het waren profetische woorden. Die vrede was er zeker niet en die was zelfs nog heel ver te zoeken, ook nog voor de executies in Bolnes. Er was immers zo veel gebeurd. Het waren profetische woorden: zo lang er nog wraak heerste kon er van echte vrede geen sprake zijn,
De wraakgevoelens kwamen al onmiddellijk tot uiting in de richting van alle meisjes die vriendschappen hadden aangeknoopt met Duitse soldaten. Zij werden uit hun huizen gehaald en in het openbaar kaal geknipt onder kreten van bijval uit het publiek. Leden van de gehate NSB werden opgepakt en opgesloten. Pas later werd iets bekend over hun lot in de gevangenkampen. Velen werden het slachtoffer van ongebreidelde wraakgevoelens. Mishandelingen die niet onderdeden voor die van de Duitse SS. Soms zo erg dat men die nauwelijks kon geloven. ‘Zoiets doen Nederlanders niet’. Maar de voormalige Zwijndrechtse gereformeerde dominee Van der Vaart Smit, die zelf wegens Duitse sympathieën was opgepakt, verzamelde de gebeurtenissen die hij had gezien of ervan hoorde en publiceerde ze gedetailleerd in zijn brochure ‘Kamptoestanden’ zodat men er niet omheen kon. In Ridderkerk werd de oorlogsburgemeester Kattenbusch opgepakt en voorlopig in de Electrozaal opgesloten. Hij werd in 1947 veroordeeld tot drie jaar internering. Die heeft hij nooit uitgezeten want in datzelfde jaar overleed hij in gevangenschap. Hij bleef tot het einde een overtuigd NSB’er die toch bij de bevolking nooit als onsympathiek bekend heeft gestaan. Zijn naam werd jarenlang niet meer genoemd tot onlangs bij onze tentoonstelling over de oorlog plotseling een dochter opdook in de Oudheidkamer. Ze was van harte welkom.
Jan Sintemaartensdijk