Watersnoden (3)

Nederland staat bekend om de eeuwige strijd tegen het water. Op talloze manieren is die strijd verbeeld in de kunst. Van olieverf schilderijen, etsen, beeldhouwwerk en zelfs een toneelstuk aan toe. Dit geldt zeker voor de Sint-Elisabethvloed van 1421. Door de eeuwen heen sprak deze vloed sterk tot de verbeelding en heeft er zelfs voor gezorgd dat de Sint-Elisabethvloed nog zo ‘leeft’ bij vele Nederlanders. Schilderijen en verhalen dragen ook bij aan onze verbondenheid met de waterrijke geschiedenis van Nederland. Dankzij de kunst kijken we met andere ogen naar ons unieke Nederlandse waterlandschap.

rubriek Stichting Oud Ridderkerk

Beatrijs en de kat

Was er niet een kindje genaamd Beatrijs dat ronddreef in een wiebelende wieg? Die wieg die door een kat in evenwicht werd gehouden. En spoelde die wieg met kind en kat niet aan in Kinderdijk? Het verhaal gaat, dat hierdoor de naam Kinderdijk is ontstaan. Dit kan niet toch niet juist zijn, want reeds ver voor 1421 duikt de naam Kinderdijk al op in de kronieken.

De Dordtenaren echter claimen dat de wieg in Dordrecht aankwam en wel bij de Vuilpoort, vlak bij de Grote Kerk. En Beatrijs, die in Dordrecht aankwam, werd liefderijk opgenomen in de stad. Het bestuur van de stad bood haar zelfs een studie aan. Beatrijs trouwt met de rijke koopman Jacob Roerom en ze kregen twee kinderen.
Bij andere overstromingen duikt dit verhaal ook op. Zo komt de baby in de wieg met de kat in Groningen en ook in Utrecht, zelfs in Duitsland voor! Het verhaal van de miraculeuze redding van het kindje in de wieg is een legende die vleugels heeft gekregen, dankzij de verbeeldingskracht van kunstenaars (met name schilders). Vooral uit de negentiende eeuw zijn meerdere schilderijen bewaard gebleven. Al die culturele uitingen hebben ervoor gezorgd dat de Sint-Elisabethsvloed (samen met de watersnood van 1953) tot de bekendste overstromingen van de Lage Landen behoort.

In de kunst komen we de baby in de wieg met de kat voor het eerst tegen rond 1495 op de drieluik over de St.-Elisabethvloed. Tot in onze eeuw vinden we haar terug. Veel van die kunstuitingen zijn op foto’s tijdens de tentoonstelling in de Oudheidkamer te zien.
Het verhaal gaat nog verder, zo kocht het Rijksmuseum te Amsterdam in 1884 een bloedkoralen collier. Het baby’tje Beatrijs had het bij zich, toen het gered werd uit de golven. Zo luidde althans het verhaal…
Johannes Egenberger (1822-1897) schilderde het moment toen het kind met de kat uit de golven werd gered. Dit kunstwerk is te zien in het Amsterdam Museum en een foto van dit kunstwerk vindt u in de tentoonstelling. Mogelijk kent u het Huis te Kinderdijk wel, hier is in de versiering van het raam boven de ingang ook een afbeelding over deze legende te vinden! Met mijn fototoestel in de hand ben ik naar dit Huis gegaan om foto’s te maken, te zien op de tentoonstelling. In 2021 voltooide de Alblasserdamse kunstenaar Roel Teeuwen een bronzen afbeelding. Deze kunt u bij het gemaal in Kinderdijk bewonderen. Vlak bij de toegang naar de molens. Dit kunstwerk weegt maar liefst 400 kilo en wordt drijvende gehouden door middel van een ingenieuze constructie. Ook hier heeft ondergetekende foto’s gemaakt.

Rein Smit

Van 25 januari t/m 25 februari vindt u in de Oudheidkamer te Ridderkerk de tentoonstelling ‘Watersnoden’.