Landschappelijke veranderingen op IJsselmonde

Wie een blik werpt op de landkaart van 1990 en die vergelijkt met de huidige situatie ziet het direct: het eiland IJsselmonde begint steeds meer op één stad te lijken. Gedurende de afgelopen 25 jaar zijn complete woonwijken opgetrokken uit de voormalige landbouwgronden. Kort geleden sprak ik met een oudere vogelaar over de vogelsoorten die hij in zijn jeugd zag. Grauwe Klauwier, Steenuil, Geelgors, Grote Karekiet. Soorten waar menig IJsselmondse vogelaar tegenwoordig direct voor in de auto springt.

Daarbij liet hij me ook een kaart zien van hoe het gebied er destijds uitzag. Het zal u niet verbazen; een wereld van verschil! Deze trend van voortdurende uitbreiding van de stedelijke omgeving heeft veel veranderingen meegebracht. In dit artikel ga ik nu even niet in op een somber verhaal over de achteruitgang en het verdwijnen van sommige soorten uit de omgeving.
Er zijn namelijk ook gebieden aangewezen die een natuur/recreatieve functie krijgen. De ontwikkelingen die op dat vlak gaande zijn wil ik bespreken.

Laat ik beginnen met een project dat recent is afgerond. Eind 2011 werd een nieuw getijdengebied bij Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht opgeleverd: Natuureiland Sophiapolder. Liepen er in de jaren negentig nog koeien in de weilanden op het eiland, nu foerageren tientallen steltlopers en andere watervogels op de slikplaten. De Grutto die hier vroeger broedde met enkele paartjes, is nu te vinden tijdens de doortrek van en naar Afrika. Afgelopen zomer berichtte de vogelwerkgroep al over de kustvogels, die in de huidige inrichting een broedplek weten te vinden. De omvorming van de Sophiapolder was onderdeel van het Rijksprogramma 'Ruimte voor de Rivier'. Klimaatverandering zorgt waarschijnlijk voor een toenemende hoeveelheid regen die in korte periodes zal vallen. Toevallig hebben we afgelopen jaar met een dergelijk beeld al te maken. In oktober viel juist binnen een paar dagen tijd evenveel regen als normaal gesproken in een hele maand. Om deze piekmomenten voor waterafvoer op te vangen is op verschillende plekken buitendijks gebied omgevormd tot wateropvanggebieden.

Crezéepolder

Een ander project dat in het kader van dit programma wordt uitgevoerd is de Crezéepolder. Ook in deze polder zal de rivierdijk worden doorgestoken. In de polder is een hoofdgeul gegraven, maar de verdere ontwikkeling wordt overgelaten aan het water. De natuur heeft daarin vrij spel. Een spannende ontwikkeling, die we de komende jaren op de voet gaan volgen. Duidelijk is wel dat de Crezéepolder samen met de Sophiapolder, de Boezems van Kinderdijk, de Kleine Zaag en het Stormpoldervloedbos een prachtige reeks stapstenen vormt voor watergebonden flora en fauna.

Waalbos

Naast buitendijkse natuurgebieden staan ons ook in het binnendijkse deel enkele spannende ontwikkelingen te wachten. Het grootste project nabij Ridderkerk is namelijk de inrichting van het Waalbos. In 2011 is daarmee al een start gemaakt door het deel tussen de Lageweg en Kijfhoek in te richten als recreatiegebied. Verder is ook in het oostelijke deel rondom de Rijksstraatweg al een deel ingericht en toegankelijk gemaakt voor recreanten. In het kader van de boomplantdag hebben onlangs schoolkinderen geholpen 9000 struiken en bomen aan te planten. De naam 'Waalbos' dekt overigens niet geheel meer de lading. De eerste plannen gingen inderdaad nog uit van een bos, maar dat is in de loop der jaren aangepast. De beoogde inrichting gaat nu meer uit van een half open landschap met bosschages en waterpartijen. U kunt het vergelijken met een gebied als Polder Sandelingen-Ambacht bij Hendrik-Ido-Ambacht.

Bij dergelijke herinrichtingsprojecten is het overigens interessant om ontwikkeling op de lange termijn te volgen.De natuur staat immers niet stil. Een gebied voor sommige soorten slechts tijdelijk interessant. Dit is dan ook altijd het spanningsveld waar een beheerder mee omgaat. Welk type landschap willen we hebben? Welke soorten flora en fauna horen daarbij? En welke beheeractiviteiten moeten hiervoor ondernomen worden?

Aart van Dragt