Watersnoden (deel 1)

Van 25 januari t/m 25 februari vindt u in de Oudheidkamer te Ridderkerk de tentoonstelling ‘Watersnoden’. Deze tentoonstelling is opgezet in samenwerking met het Waterschap Hollandse Delta.

rubriek Stichting Oud Ridderkerk

Wanneer we het over watersnoden hebben denkt u waarschijnlijk allereerst aan de watersnood van 1953 (nu alweer 70 jaar geleden!), mogelijk ook nog aan de watersnood van 1916 en misschien schiet de St. Elisabethsvloed u ook nog te binnen. Aan deze drie watersnoden wordt in deze tentoonstelling de meeste aandacht besteed. Maar wist u dat in onze streek er veel meer wateroverlast is geweest?

In deze Combinatie zullen we een aantal de revue laten passeren. Ook de komende weken zal het in deze rubriek over hetzelfde onderwerp gaan.

1288 St. Aagthenvloed
Op 5 februari 1288, de naamdag van de heilige Agatha, was er een zware stormvloed in Zeeland en Zuid-Holland. Bronnen melden duizenden slachtoffers. Deze vloed trof ook de Riederwaard, dat was toen een grote polder vanaf Ridderkerk tot aan Hoogvliet. Graaf Floris V heeft bij het herstel van de dijken nog een belangrijke rol gespeeld. Hij bepaalde dat het herstel van de dijk voor rekening van de hele gemeenschap kwam en niet voor rekening van de bezitter van dat stuk land.

1374 Valentijnsvloed
Op 2 februari 1373 braken de dijken van de Riederwaard. Dit was de verschrikkelijkste overstroming. Het dorp Riede (waar nu het huidige Ridderkerk ligt) ging geheel ten onder en de meeste inwoners verdronken.

De Valentijnsvloed vond in 1374 plaats, als onderdeel van een reeks overstromingen die ook de Riederwaard teisterden. De verwoestingen waren zo groot, dat de Riederwaard pas in 1759 weer volledig was teruggewonnen.

Op 9 oktober 1375 kwam de derde overstroming, wonen in de Riederwaard was nergens meer mogelijk. Pas in 1404 werd een deel, namelijk het huidige Oud-Reijerwaard (dat is de polder ten oosten van de Lagendijk) herwonnen. Tussen 1404 en 1759 (in 365 jaar!) is de Riederwaard stukje bij beetje weer ingepolderd, waarbij de huidige polder Nieuw-Reijerwaard reeds in 1441 herdijkt was.

1421 St. Elisabethsvloed
Op 18 en 19 november 1421, de naamdag van Sint-Elisabeth, vond de Tweede Elisabethsvloed plaats. De dijken braken door, delen van Zeeland en Holland overstroomden. Ook de Riederwaard overstroomde. Volgens overlevering werden bij Dordrecht 72 dorpen en 100.000 inwoners door het water verzwolgen. Dat deze aantallen sterk overdreven waren zal in een van de volgende combinaties verder uitgewerkt worden. Omdat de St. Elisabethsvloed door de eeuwen heen zo tot de verbeelding sprak, zal deze vloed in de volgende Combinatie meer aandacht krijgen. Waar nu de Biesbosch ligt, lag tot 1421 een grote polder de ‘Grote Waard’. Deze polder werd zeer geteisterd door deze vloed. Na verloop van jaren was er van deze polder heel weinig over en was de ‘Grote Waard’ tot een soort binnenzee geworden.

Waardoor kwam het dat er zoveel overstromingen waren?
- De dijken van toen waren niet te vergelijken met de dijken van nu. Het waren vaak niet meer dan kaden van betrekkelijk geringe hoogte.
- De bewoners groeven onderaan de dijk het veen af, na verbranding hadden ze dan zout (dit wordt ‘moeren’ genoemd). Hierdoor werd de dijk verzwakt.
- Er heerste oorlog, de Hoekse en Kabeljauwse twisten. De edellieden gaven liever geld uit voor de strijd dan voor herstel van de dijken.

1570 Allerheiligenvloed
Op 1 november 1570 worden de Nederlandse en de Vlaamse kust geteisterd door deze vloed. Een lange periode van storm brengt het water tot ongekende hoogten. Talloze dijken begaven het. Tienduizenden mensen werden dakloos, veestapels verzwolgen en wintervoorraden door het water vernietigd. Grote delen van het eiland IJsselmonde (dit eiland werd pas sinds de 19e eeuw zo genoemd) overstroomden.

Afbeelding: Simon Fokke, Sint-Elisabethsvloed, ets, 1750, in: Jan Wagenaar, Vaderlandsche Historie. (Zie ook www.hannekevanasperen.nl).

Rein Smit