‘Om des gewetens wille’

Wij kennen het lot van Joodse landgenoten tijdens de oorlog. In Ridderkerk woonden er nauwelijks Joden en we hebben terecht later een monument geplaatst voor het vermoorde gezin Den Hartog uit Oostendam. Minder bekend is dat door de anti-Joodse maatregelen in Ridderkerk ook anderen in gevaar zijn gekomen. Ik praat dan over bestuursleden van de Kuyperschool. Wie had ooit gedacht dat zij door hun vrijwilligerswerk zelf gevaar zouden kunnen lopen?

rubriek Stichting Oud Ridderkerk

Dat gebeurde wel door een brief van het ministerie in 1941. Er kwam een verbod om leerlingen van joodse afkomst op de school toe te laten en op te geven wie er al op school zaten. In de praktijk een makkie. Er waren geen joodse leerlingen op de school en er zouden er vermoedelijk ook geen komen. Dus in feite geen vuiltje aan de lucht voor het bestuur. Maar dat bestond uit zeer principiële mensen die het niet eens waren met die brief. Wel met een brief van de landelijke schoolraad voor scholen met de Bijbel, die luidde: ‘Onze scholen zouden in roeping ernstig tekortschieten wanneer zij overgingen naar een discriminatie naar bloed of ras onder leerlingen voor wie Christelijk onderwijs wordt begeerd’.

Het eenvoudigste was te antwoorden in de wetenschap dat er toch geen joodse leerlingen waren. Maar het bestuur vond dat ze dan stilzwijgend toch meewerkten aan discriminerende maatregelen. Dus stuurde het een brief naar Den Haag dat het ‘om des gewetens wille’ niet zou meewerken aan deze maatregelen. Voorzitter Fraanje en secretaris Van Vliet ondertekenden de brief. Het antwoord uit Den Haag was dat zij werden aangeraden om hun standpunt te herzien, daaraan toevoegend: ‘Handhaaft u nochtans uw verklaring, dan zal ik mij genoopt zien de sanctiemaatregelen toe te passen, waartoe de wet mij de bevoegdheid geeft’. Uiteraard veranderde het standpunt van de Kuyperschool niet maar zijn sancties gelukkig uitgebleven. In Den Haag werden de bestuursleden van de Schoolraad wel opgepakt.

Jan Sintemaartensdijk